ICT als hulpmiddel
Het gebruik van ICT moet een meerwaarde hebben. Je kan niet zomaar ICT gebruiken om ICT te gebruiken.
Bepaal vooraf welke doelen je wenst te bereiken en binnen welke tijd leerlingen klaar moeten zijn met een opdracht.
Let ook op voor het ‘copy-past-syndroom’.
Kennis en vaardigheden
Ik ben niet de meest geleerde persoon op aarde, daar ben ik mij sterk van bewust. Tijdens mijn jaren in het secundair onderwijs worstelde ik met mezelf – zoals bij veel jongeren het geval is – en haalde ik niet uit mezelf wat erin zat.
Ondertussen (het verstand komt met de jaren zeggen ze) heb ik toch reeds enige kennis (op bepaalde vlakken) samengeraapt door zelfstudie of het volgen van nascholingen, en deze kennis wil ik gaan delen met een ruimer publiek.
Eerst had ik als kind het idee om astronaut te worden. Op een gegeven moment besefte ik dat ik die droom maar beter kon gaan opbergen, het zou niet voor mij weggelegd zijn 🙂
Frans studeren vond ik niet nodig – ik woonde in Aarschot, ver genoeg van de taalgrens…
(Nu woon ik in Ieper, waar de taalgrens op een luttele 15 minuten bereikt wordt …).
Wiskunde was te abstract. Een recht lijnstuk in het oneindige kon ik niet vastnemen of visualiseren dus de leerkracht mocht blijven waar hij/zij was met de abstracte theorieën. Ik had geen nood aan het krijgen van een ‘klas- of les-upgrade’, ik was blij om in de ‘brugklas’ te zitten.
Met andere woorden: ik was enorm blij dat er een structuur zoals ‘ASO’, ‘TSO’, ‘BSO’ en ‘KSO’ bestond.
En toch is ‘leren’ en ‘leren studeren’ noodzakelijk en dat besefte ik veel te laat. Je dient over een ruim pakket van ‘(basis-)kennis’ te beschikken en af en toe mis ik wel een aantal dingetjes. Maar ja, gedane zaken nemen geen keer…
Dit neemt niet weg dat samenwerken, kritisch-, creatief- en computationeel denken en communicatievaardigheden noodzakelijk zijn. Deze vaardigheden zijn terug te vinden bij Kennisnet.
Het moet een win – win situatie zijn. Je kan niet zonder het ene of het andere. En soms kan ICT een meerwaarde zijn voor ‘kennis’ en ‘vaardigheden’.
Wanneer ICT geen (echte) meerwaarde is
Soms horen we het al eens.
‘We gaan tablets gebruiken en dan kunnen we papier besparen en de hand- en/of werkboeken verminderen.’
ICT gebruiken op school om papier te besparen is naar mijn mening niet de juiste insteek.
We denken de natuur een handje te helpen met de papiermolen te verminderen, maar aan de andere kant verbruiken datacenters en de systemen zoals ‘artificiële intelligentie’ enorm veel energie.
En waarom moeten we altijd dat papier verbannen?
Omwille van de financiële kant? Want ons onderwijs moet ‘gratis’ zijn of op zijn minst zo weinig mogelijk kosten.
Onlangs kwam ik een leerkracht binnen het vakgebied ‘Elektriciteit’ tegen en hij vroeg mij een toepassing waarmee leerlingen op een nauwkeurige manier simpele schema’s zouden kunnen tekenen. Ik heb hem een potlood, meetlat en een vel papier gegeven. Wat je op een simpele manier kan realiseren op een velletje papier moet je niet ingewikkelder maken met ICT.
Om dit beter te begrijpen moeten we even kennis maken met het SAMR-model van Ruben R. Puentedura.
In dit model wordt er gewerkt volgens 2 categorieën ‘verbetering’ en ’transformatie’. Elke categorie verdelen we in 2 delen. Voor ‘verbetering’ is dit in ‘Substitution of vervanging’ en ‘Augmentation of versterking’. Voor transformatie is dit dan in ‘Modification of verandering’ en ‘Redifiniton of herdefiniëring’.
Stel: we willen een handig, kleurrijk werkboek vervangen door een invul-versie op tablet of computer.
Deze manier van ICT-gebruik heeft volgens mij geen meerwaarde. In het voorbeeld hierboven wordt ICT gebruikt omdat dit van hen verwacht wordt, maar kan er voor de leerlingen geen meerwaarde aan gekoppeld worden.
Meestal wordt dit tablet-invul-versie-boek dan ook nog door de leerkracht gebruikt om het aan het bord te tonen, er van af te lezen of de antwoorden tevoorschijn te toveren.
Er wordt heel vaak gezegd ‘de clown staat voor de klas’. Maar die lessen onthouden we misschien het langst.
Is het dan niet de taak van die ‘clown’ om zijn of haar publiek te entertainen? Onthouden de leerlingen niet langer hun leerstof als dit door de leerkracht op een boeiende en interactieve manier kan worden aangebracht, dan dat de leerkracht zich vastklampt aan het afdrammen van een invulboek? Wordt hierdoor het lesgeven niet puur een nine-to-five job? Met een invulboek is alles kant en klaar, de lege tekstvakken moeten opgevuld worden, maar er wordt niet afgeweken van wat het boek aanbiedt, waardoor de leerstof ook niet wordt aangepast aan de noden van (bepaalde) leerlingen. Jammer toch?
Volgens het SAMR model vervangen we het boek door een digitale versie. Hierdoor spreken we eerder over ‘vervanging’.
Leerkrachten die hun eigen papieren cursus omzetten in PDF om de leerlingen de antwoorden te laten noteren in een toepassing zoals PDF-expert is naar mijn mening ook niet echt een meerwaarde van ICT-gebruik.
Het is wel een begin… Misschien een eerste stap om de drempelvrees te overwinnen. Ze kunnen al een beetje creatiever aan de slag gaan, kunnen links ‘embedden’ in de cursus waardoor ze filmpjes en mogelijk ook andere interactieve toepassingen kunnen oproepen. Maar àlles halen ze er er op deze manier nog niet uit.
Naar mijn mening blijven we volgens de rangschikking van het SAMR-model hangen bij ‘versterking’, we verbeteren het leerproces maar we transformeren het niet volledig.
Wanneer we het handboek – waarvan eerder sprake was – gebruiken in combinatie van een tablet om de leerstof aantrekkelijker te maken met ‘augmented reality’ of ‘virtual reality’, dàn kunnen we spreken van een meerwaarde.
Zo zijn er tal van toepassingen die inzetbaar zijn:
‘Mozaweb‘, ‘Google Expedities‘, ‘Sketchfab‘.
Opgelet: voor ‘Google Expedities heb je toestellen nodig die ARCore (Android) of ARKit (iOS) ondersteunen.
Met andere woorden: je hebt een Chromebook of een iPad nodig.
Volgens de indeling van het SAMR-model bevinden we ons in bovenstaande situatie in de categorie van ’transformatie’ – ‘verandering’.
ICT als meerwaarde
Er zijn verschillende voorbeelden waar ICT een grote meerwaarde kan betekenen in zowel het opdoen van ‘kennis’, als het ontwikkelen van ‘vaardigheden’.
In het basisonderwijs kennen we toepassingen die we kunnen inzetten ter differentiatie, om leerlingen bijvoorbeeld te leren rekenen, splitsen, klok lezen en te werken rond taal. We kunnen dit dan combineren met de verschillende methodes die gebruikt worden in het leerproces.
We kunnen onze leerlingen stimuleren en repetitief te laten oefenen op woordenschat, vaak gebruikte termen etc… Hiervoor zijn allerhande tools voorradig zoals bijvoorbeeld Quizlet.
Ook maken we dikwijls gebruik van Socrative, Kahoot!, Google– of Microsoft formulieren of voor wie wat meer wil, Bookwidgets. De leerlingen moeten op een gegeven moment ook beoordeeld worden en die informatie halen we vaak uit toetsen of online spelletjes. En dan vergeet men soms de feedback, waarvan gezegd wordt dat die zo snel mogelijk gegeven moet worden.
Maar leren kan ook anders.
Zo kunnen we aan de slag met Pages of Book Creator. We voegen enkele afbeeldingen toe en gebruiken de opname-knop en kunnen we de leerlingen laten kennis maken met taal. Ze zijn in de mogelijkheid om zelf een boek met moeilijke woorden te maken of de leerkracht kan voor de leerling een boek aanmaken met een arsenaal aan moeilijk woorden. De leerling is hier in staat om zijn eigen ‘spreekvaardigheid’ vast te leggen of kan de moeilijke woorden die de leerkracht ingesproken heeft beluisteren.
Door ICT in te zetten kunnen we leerlingen die angst hebben om te spreken – al dan niet in een vreemde taal – verder helpen.
Door op een andere manier om te gaan met de leerstof krijgen wordt voor hen misschien de drempelvrees verlaagd waardoor hun kennis misschien zal toenemen.
In onderstaand voorbeeld moeten de leerlingen een dialoog inspreken. Ze zoeken rechtenvrije foto’s op, spreken de tekst in met de toepassing ‘Photospeak’, monteren het geheel met een videobewerkingstoepassing zoals ‘iMovie’ en sturen dit dialoog vervolgens door naar de leerkracht zodat deze kan overgaan tot het verbeteren van de opdracht.
Welk nut heeft dit?
De leerling staat niet vooraan in de klas waar alle ogen op hem/haar gericht zijn, de drempel wordt kleiner.
De leerling kan op eigen tempo werken waardoor ook zijn of haar zelfbeeld misschien kan verbeteren.
Op bovenstaande manier zijn we – volgens mij – bovenstaande leerstof volgens het SAMR-model aan het ‘herdefiniëren’ en kan ICT écht een meerwaarde zijn.
Er zijn ook nog andere voorbeelden
Persoonlijk ken ik een aantal vaardige leerkrachten die zorgen voor voldoende differentiatie in hun lessen. Leerkrachten die papier afwisselen met Bookwidgets en leerlingen repetitief laten oefenen met Quizlet.
Een aantal creatieve voorbeelden van hoe Sacha Vanderbeke – leerkracht Frans – en Liselot Bardyn – leerkracht Nederlands – in de klas werken met ICT, krijg je te zien door te klikken op hun naam.
Als ik dit lesmateriaal bekijk, besef ik dat ik 30 jaar te vroeg geboren ben. Had ik – als 13/14 jarige – op zo’n interactieve wijze de lessen Frans en Nederlands voorgeschoteld gekregen, dan had dit wellicht mijn ‘matige interesse’ (lees: on-interesse) in deze vakken wel een boost kunnen geven waardoor er meer leerstof zou zijn “blijven plakken”…
Bronvermelding, auteursrechten en het ‘copy-past-syndroom’
Je kan de opdracht natuurlijk zo gaan herdefiniëren dat leerlingen andere vaardigheden bekomen. Onderstaande infographic geeft weer dat leerlingen een digitaal boek moeten schrijven aan de hand van de onderzochte monumenten.
Hierbij krijgen de leerlingen een stadskaart. Ze verdelen de monumenten onderling en vanaf dan mag de communicatie enkel nog digitaal verlopen via Google Meet, Google Hangouts, FaceTime of iMessage.
De informatie die ze bekomen wordt onderling gedeeld via Google Drive. Ze analyseren de informatie, schrappen wat er overbodig is.
Aan de hand van de juiste informatie maken ze een digitaal boek dat voorzien is van tekst, geluid en video.
Echter moeten we hier wel gaan opletten dat leerlingen de nodige kennis verwerven in verband met bronvermelding en auteursrechten. Wat ik ook geregeld vaststel, is dat leerlingen dikwijls te kampen hebben met het ‘copy-past-syndroom’. Ze kopiëren teksten, maar deze teksten nalezen en analyseren doen ze soms onvoldoende.
Vooraleer we ICT dus willen gaan inzetten in de klas, moeten we als leerkracht eerst onze doelen gaan noteren en grondig analyseren waar ICT een meerwaarde kan betekenen.
Een meerwaarde kan zijn wanneer je bijvoorbeeld tijd kan winnen, leerlingen repetitief kan laten oefenen of wanneer je de leerstof in die mate kan gaan her-definieren waardoor je bepaalde leerlingen ‘meekrijgt’ in jouw verhaal en ze dus mogelijk ook betere punten behalen – bijvoorbeeld door het wegvallen van de klasdruk om voor een groep te spreken.
Er valt dus een hele weg af te leggen vooraleer we het goede pad hebben bereikt. Hier is het voor de leerkracht ook een traject van “vallen en opstaan”. De leerlingen waarderen dan ook wel het ‘vallen’ en het ’terug op staan’ van de leerkracht, ze zien een gedreven leerkracht voor de klas staan die hen coacht naar een succesrijke schoolloopbaan.
Bronnen:
Conradi, R. (2016, 1 september). Het SAMR-model: zo integreert u onderwijstechnologie. Onderwijs van Morgen. https://www.onderwijsvanmorgen.nl/samr-model-zo-integreert-u-onderwijstechnologie/
About Post Author
